Tag archives for Πολιτική

Τα κοινοβουλευτικά πολιτεύματα βασίζονται πάντα σε έναν θεμελιώδη συμβιβασμό ανάμεσα στην αντιπροσωπευτικότητα και στην κυβερνησιμότητα. Τα κοινοβούλια και οι κυβερνήσεις που προκύπτουν από αυτά δεν είναι και δεν οφείλουν να είναι στατιστικά αντιπροσωπευτικά του εκλογικού σώματος, ούτε οι πολιτικές να προκύπτουν αναγκαστικά από συνθέσεις. Κάτι τέτοιο θα ήταν προφανώς αναποτελεσματικό.

Οι εκλογές μεταφέρουν τον συμβιβασμό αυτό, συχνά με μορφή διλήμματος, στον κάθε πολίτη που καλείται μερικές φορές να επιλέξει ανάμεσα στην εκπροσώπησή του και στην διακυβέρνησή του. Ανάμεσα στο ποιός τον εκπροσωπεί και στον ποιός τον κυβερνά. Και να ζυγίσει ποιό από τα δυό βαραίνει περισσότερο. Πρέπει όμως πρώτα να συνειδητοποιήσει ότι πρόκειται για δυο διαφορετικά πράγματα για να μπορέσει να τα ζυγίσει, και να ψηφίσει ανάλογα.

Το εκλογικό μας σύστημα, με το bonus των εδρών που χαρίζει στον πρώτο αφαιρώντας τες ουσιαστικά από τον δεύτερο, κάνει το δίλημμα πιο επιτακτικό, καθώς είναι ο πρώτος αυτός που με τον έναν ή τον άλλον τρόπο θα κυβερνήσει. Οι συνεργασίες με τρίτους και τέταρτους δεν είναι παρά παρηγορητικές, καλόπιστες προσδοκίες, προφάσεις και υπεκφυγές.

Και σε αυτήν την ιστορική στιγμή είναι από την μεριά του ποιός από τους συγκεκριμένους δύο θα κυβερνήσει που η ζυγαριά βαραίνει συντριπτικά· όχι από την μεριά του ποιός θα μας εκπροσωπήσει. Είναι διλημματικό, είναι πολωτικό, είναι πιθανόν άδικο, αλλά είναι έτσι. Και έχουμε το χρέος και την ευθύνη να επιλέξουμε. Γιατί σε αυτήν την ιστορική στιγμή, αυτοί που είναι έτοιμοι να μας πάρουν μαζί τους στον δικό τους κίνδυνο, πρέπει να μας βρουν απέναντι.

Σε κύριο άρθρο του σημερινού «Β», του Α.Καρακούση, οι μεγάλοι συνασπισμοί παρουσιάζονται ως το «ευρωπαϊκό μοντέλο διακυβέρνησης» που χρειάζεται η Ελλάδα και που προωθούν οι «Ευρωπαίοι και ιδιαιτέρως οι Γερμανοί», ενώ αντιθέτως ο δικομματισμός ή οι κυβερνήσεις με συγκεκριμένη πολιτική ταυτότητα παρουσιάζονται ως αγγλοσαξωνικό, και πάντως μη ευρωπαϊκό μοντέλο, λες και δεν εφαρμόζεται στην μισή εντεύθεν της Μάγχης Ευρώπη. Σε αυτή την αφήγηση, η τάση για πολιτικά συνεκτικές κυβερνήσεις παρουσιάζεται λίγο πολύ ως κατάλοιπο της ελληνικής πολιτικής κουλτούρας που πρέπει να εκσυγχρονιστεί, ως ελληνική ιδιαιτερότητα. Έχω γράψει πολλές φορές γιατί θεωρώ ότι αυτοί οι μεγάλοι συνασπισμοί ακυρώνουν θεμελιώδεις αρχές της δημοκρατικής διακυβέρνησης αλλά και ακυρώνουν την προοπτική εφαρμογής μιας συνεκτικής πολιτικής και τελικά αφήνουν τους πάντες δυσαρεστημένους. Αυτό που είναι ενδιαφέρον εδώ όμως είναι ότι στους επόμενους μήνες θα παρουσιαστούν από την εκσυγχρονιστική αφήγηση λίγο πολύ ως σύμβολο πολιτικού εξευρωπαϊσμού της τάχα βαλκανικής μας χώρας. Το πιο βαλκανικό στον ελληνικό δημόσιο διάλογο όμως είναι το να βαφτίζεις επιλεκτικά «ευρωπαϊκές» τις δικές σου θέσεις μετακινώντας γεωγραφικά την Ευρώπη εκεί που θα ήθελες κάθε φορά να είναι.

Η ανισότητα θα είναι το κυρίαρχο πεδίο πολιτικής τριβής τις επόμενες δεκαετίες, σε όλο τον δυτικό κόσμο – και σ’εμάς! – επιφυλάσσοντας δυσάρεστες αφυπνίσεις σε όσους πιστεύουν ότι ήρθε το τέλος της Ιστορίας και το τέλος της Πολιτικής και νομίζουν ότι Πολιτική πια είναι μόνο η καλή, τεχνοκρατική διακυβέρνηση, τα επιμέρους προβλήματα τάχα και όχι τα μεγάλα ζητούμενα της Ιστορίας. Σε όσους ηθελημένα αγνοούν ότι ο τεχνητός τάχα διαχωρισμός αριστεράς – δεξιάς δεν είναι παρά η θεμελιώδης στάση που επιλέγει ο καθένας από εμάς, συνειδητά ή ασυνείδητα, μπροστά στο διαχρονικό ζήτημα της ανισότητας. Και σε όσους, με αφόρητο επαρχιωτισμό, νομίζουν ότι όλα αυτά δεν αφορούν – ήδη! – την Ελλάδα, και ότι το ρήγμα που έφερε η κρίση στην ελληνική κοινωνία δεν ήταν παρά ακριβώς αυτό: η δικαιοσύνη ή η ανισότητα στην διανομή του πόνου.

Πολύ ενδιαφέρον άρθρο του Nicholas Kristof στους New York Times. Ένας «οδηγός ανισότητας για ηλίθιους». Διαβάστε το όμως εσείς, αυτοί ούτως ή άλλως δεν θα καταλάβουν:  An Idiot’s Guide to Inequality.

Στο εξαιρετικό βιβλίο του «Ο Πόλεμος στην Αρχαία Ελλάδα», ο Γ.Σταϊνχαόυερ εξηγεί πως οι αρχαίοι Ελληνες είχαν θεσμοθετήσει τον πόλεμο αντί να τον ξορκίζουν. Τα αντίπαλα στρατεύματα συναντιόταν στο πεδίο της μάχης, έκαναν τελετουργίες προετοιμασίας για αρκετές ημέρες, και μετά έκαναν μία και μόνη επίθεση. Μετρούσαν νεκρούς (συνήθως λίγους) και ο ηττημένος παραδεχόταν την ήττα του. Έτσι δεν είχαν ανάγκη από ανεξέλεγκτη βία: οι πόλεις ήταν χωρίς τείχη, οι άμαχοι ασφαλείς, και δεν υπήρχε καν η έννοια της απόλυτης επικράτησης ή της απόλυτης παράδοσης ή καταστροφής του αντιπάλου. Μέσα στον ήρεμο ρεαλισμό τους αποδέχονταν την σύγκρουση ως αναπόφευκτη και της έβαζαν κανόνες, αντί να την αρνούνται. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με την Δημοκρατία. Η κοινοβουλετική, αντιπροσωπευτική Δημοκρατία είναι ένα πεδίο θεσμοθετημένης σύγκρουσης, όχι ένας ναός λατρείας μιας θεολογικής και ουτοπικής συναίνεσης. Γι’ αυτό και το πιο ειλικρινές κοινοβούλιο είναι το αγγλικό. Οι αντίπαλοι κάθονται απέναντι για να επιτίθενται οι μεν στους δε απ’ευθείας, και όχι σε ημικύκλια υποκριτικής συναίνεσης. Όσο ξορκίζουμε την σύγκρουση αναπαράγοντας όλη την εύκολη ρητορική περί συναίνεσης και σύνθεσης που δήθεν «πολλαπλασιάζουν αντί να διαιρούν», όσο δαιμονοποιούμε την διαφωνία με ιδεολογήματα περί κοινής λογικής, υπέρβασης των δήθεν «διχαστικών ιδεολογιών», τόσο διώχνουμε την σύγκρουση από την δημοκρατία. Και τότε αυτή θα βρει πιο άνετο χώρο χωρίς κανόνες σε πλατείες και δρόμους.

Διαβάζω για «καλοπροαίρετο λαϊκισμό» ή για «λαϊκισμό μεν, αλλά για σωστούς λόγους» και άλλα τέτοια. Για να ξέρουμε τι λέμε: λαϊκισμός δεν είναι το να είσαι αρεστός στον «λαό», ή να μιλάς «λαϊκά» ώστε να σε καταλάβει. Λαϊκισμός είναι να εξηγείς την πολιτική ως ένα απλουστευτικο και αντιθετικό δίπολο λαού και πολιτικής εξουσίας, όπου οι πολίτες δεν είναι παρά μια ενιαία οντότητα με κοινά προβλήματα, και κοινά αιτήματα (όπου μόνο οι παραπλανημένοι και εγκλωβισμένοι εξ’αυτών δεν κατανοούν). Και όπου η πολιτική εξουσία έχει τάχα καταληφθεί από ένα σύστημα που την εκμεταλλεύεται εις βάρος αυτού του ενιαίου λαού. Και όπου εσύ φυσικά έρχεσαι να δώσεις την γνήσια έκφραση της «λαϊκής βούλησης». Για τον λαϊκισμό δεν υπάρχουν ουσιαστικά κοινωνικές και οικονομικές τάξεις, κοινωνικές ομάδες με νόμιμα αλλά αντικρουόμενα συμφέροντα, διαφορές ανάμεσα σε προτεραιότητες και ιεραρχήσεις, ατομικές επιλογές. Οι διαφορές ή είναι τεχνητές και εκ του πονηρού, ή οφείλουν να αποσιωπηθούν στο όνομα της λαϊκής ενότητας. Υπάρχει μόνο ένας ομοούσιος, αδιαίρετος λαός και ο πραγματικός εκφραστής του, τον οποίο ο λαός πρέπει να εμπιστευτεί γιατί είναι ηθικός. Δεν υπάρχουν πολιτικές διαφορές αλλά ανήθικοι εχθροί: το κεφάλαιο, η «κομματοκρατία», το «σύστημα». Ό,τι εξυπηρετεί καλύτερα την λαϊκιστική μυθολογία. Ο λαϊκισμός είναι η άρνηση της δημοκρατίας ως συνύπαρξης των διαφορών μας και ουσιαστικά ή άρνηση της πολιτικής. Και γι’αυτό δεν μπορεί ποτέ να είναι ούτε καλοπροαίρετος, ούτε χρήσιμος, ούτε δικαιολογημένος, απ’όπου κι αν προέρχεται. Για να ξέρουμε τι λέμε.